Na jaki etat pracownik korzystający z urlopu rodzicielskiego może wrócić do swojej firmy? Jak to przekłada się na jego wynagrodzenie, zasiłek oraz długość tego urlopu? Czy to rozwiązanie dotyczy obojga rodziców?
Przepisy prawa pracy normujące uprawnienia związane z rodzicielstwem w ostatnim czasie przechodziły wiele zmian. Niewątpliwie ich celem było m.in. ułatwienie łączenia aktywności zawodowej i sprawowania opieki nad dziećmi. Jedną z instytucji wpisującą się w ten trend jest możliwość świadczenia pracy w trakcie korzystania z urlopu rodzicielskiego.
Prawo i wymiar urlopu urlopu rodzicielskiego
Pracownicy-rodzice dziecka mają prawo do urlopu rodzicielskiego w celu sprawowania opieki nad dzieckiem (art. 182[1a] § 1 k.p.) w wymiarze:
– 41 tygodni – w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie,
– 43 tygodni – po urodzeniu więcej niż jednego dziecka przy jednym porodzie.
Natomiast dla rodziców dziecka posiadającego zaświadczenie o ciężkim i nieodwracalnym upośledzeniu albo nieuleczalnej chorobie zagrażającej życiu, które powstały w prenatalnym okresie rozwoju dziecka lub w czasie porodu, wymiar urlopu rodzicielskiego wynosi odpowiednio 65 oraz 67 tygodni (art. 182[1a] § 2 k.p. w zw. z art. 4 ust. 3 ustawy z 4 listopada 2016 r. o wsparciu kobiet w ciąży i rodzin „Za życiem”).
Co istotne, urlop w powyższych wymiarach przysługuje łącznie obojgu rodzicom dziecka. Natomiast indywidualnie każdy rodzic – w ramach wspólnej puli urlopu rodzicielskiego – ma wyłączne prawo do 9 tygodni urlopu rodzicielskiego. Innymi słowy, jeśli rodzic nie wykorzysta 9 tygodni przysługującego mu urlopu rodzicielskiego, wymiar urlopu rodzicielskiego dla drugiego rodzica nie będzie obejmował tego okresu.
Urlop rodzicielski na wniosek i w podziale między rodziców
Korzystanie z urlopu rodzicielskiego jest uprawnieniem pracownika. Aby rozpocząć urlop, pracownik musi złożyć pracodawcy wniosek w postaci papierowej lub elektronicznej, w terminie nie krótszym niż 21 dni przed rozpoczęciem urlopu. Pracodawca ma obowiązek uwzględnić taki wniosek (art. 182[1d] § 1 k.p.).
Urlop rodzicielski jest udzielany jednorazowo albo nie więcej niż w 5 częściach, nie później niż do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6. rok życia (art. 182[1c] k.p.). Co istotne, liczbę części urlopu rodzicielskiego ustala się w oparciu o liczbę złożonych wniosków o jego udzielenie. Planując korzystanie z urlopu rodzicielskiego należy zatem mieć na uwadze, że tak jak urlop przysługuje łącznie rodzicom, tak wspólny jest dla nich limit 5 części urlopu.
Należy przy tym pamiętać, że w liczbie wykorzystanych części urlopu uwzględnia się także liczbę wniosków o zasiłek macierzyński za okres odpowiadający okresowi urlopu rodzicielskiego albo jego części, złożonych przez ubezpieczoną – matkę dziecka lub ubezpieczonego – ojca dziecka (art. 182[1d] § 2 k.p.).
Powrót na część etatu w czasie urlopu rodzicielskiego
W czasie korzystania z urlopu rodzicielskiego pracownik może świadczyć pracę na rzecz pracodawcy udzielającego tego urlopu, ale w wymiarze nie wyższym niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy. Jeśli pracownik podejmie decyzję o łączeniu aktywności zawodowej z korzystaniem z urlopu rodzicielskiego, powinien złożyć pracodawcy wniosek w terminie nie krótszym niż 21 dni przed rozpoczęciem wykonywania pracy. Pracodawca jest obowiązany uwzględnić wniosek pracownika, chyba że nie jest to możliwe ze względu na organizację pracy lub rodzaj pracy wykonywanej przez pracownika. Jeżeli pracodawca nie uwzględnia wniosku pracownika, ma obowiązek poinformowania go o przyczynie odmowy w terminie 7 dni od dnia otrzymania wniosku (art. 182[1e] k.p.).
Należy podkreślić, że łączenie pracy zawodowej z urlopem rodzicielskim wywołuje wieloaspektowe konsekwencje prawne.
Niższa pensja i zasiłek za czas urlopu rodzicielskiego
Przede wszystkim, pracownik świadczy pracę w wymiarze nie wyższym niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy, a na pozostałą część wymiaru czasu pracy udzielany jest urlop rodzicielski (art. 182[1e] § 1 k.p.). W konsekwencji pracownik uzyskuje jednocześnie wynagrodzenie za pracę oraz zasiłek macierzyński za okres urlopu rodzicielskiego. Przy czym wynagrodzenie wypłacane jest w wymiarze proporcjonalnym do wymiaru świadczonej pracy, zaś wysokość zasiłku zostaje zmniejszona proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy, w którym pracownik łączy korzystanie z urlopu rodzicielskiego z wykonywaniem pracy u pracodawcy udzielającego takiego urlopu (art. 31 ust. 4a ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa). Na przykład, jeśli pracownik podjął pracę w czasie korzystania z urlopu rodzicielskiego w wymiarze połowy etatu, otrzyma wynagrodzenie za czas świadczonej przez niego pracy (tj. za pół etatu) oraz połowę przysługującego mu zasiłku.
Łączenie urlopu rodzicielskiego z pracą a urlop wypoczynkowy
Łączenie pracy zawodowej z korzystaniem z urlopu rodzicielskiego pozostaje irrelewantne dla określenia wymiaru urlopu wypoczynkowego przysługującego pracownikowi. Wyjaśnić bowiem należy, że świadczenie pracy podczas korzystania z urlopu rodzicielskiego – w wymiarze nie większym niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy – nie zmienia treści umowy o pracę. Jeśli zatem pracownik jest zatrudniony na pełny etat, to m.in. ta okoliczność determinuje wymiar urlopu wypoczynkowego.
Nie ma także przeszkód, aby w czasie świadczenia pracy podczas urlopu rodzicielskiego pracownik korzystał z urlopu wypoczynkowego. Wówczas urlop wypoczynkowy będzie udzielany w te dni, które są dla pracownika dniami pracy zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy.
O ile praca wydłuży urlop rodzicielski?
Co istotne, łączenie urlopu rodzicielskiego z aktywnością zawodową pracownika powoduje wydłużenie wymiaru urlopu rodzicielskiego proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy wykonywanej przez pracownika w trakcie korzystania z urlopu lub jego części (art. 182[1f] § 1 – § 4 k.p.).
Przykład
Pracownik przez 10 tygodni urlopu rodzicielskiego chce świadczyć pracę w wymiarze połowy etatu. Wymiar przysługującego mu urlopu rodzicielskiego zostanie wydłużony o 5 tygodni, tj.: 10 tygodni x 1/2 = 5.
W zakresie tego „wydłużonego” urlopu rodzicielskiego należy zaś wskazać, iż z mocy prawa stanowi on kontynuację tej części urlopu rodzicielskiego, podczas którego pracownik świadczył pracę. W następstwie, nie może zostać wykorzystany w innym terminie. Pracownik zaś już we wniosku o podjęcie pracy podczas korzystania z urlopu rodzicielskiego ma obowiązek określenia sposobu wykorzystania części urlopu rodzicielskiego, o który urlop rodzicielski zostanie proporcjonalnie wydłużony (art. 182[1f] § 5 k.p. i § 6 k.p.). Tym samym, pracownik nie jest uprawniony do tego, aby „przenieść” tę wydłużoną część urlopu rodzicielskiego na drugiego rodzica.
Także w okresie tego wydłużonego okresu urlopu rodzicielskiego pracownik może łączyć go ze świadczeniem pracy. Wówczas jego wymiar oblicza się dzieląc długość części urlopu powstałą w wyniku proporcjonalnego wydłużenia przez różnicę liczby 1 i wymiaru czasu pracy, w jakim pracownik zamierza łączyć korzystanie z tej części urlopu z wykonywaniem pracy (art. 182[1f] § 7 k.p.).
Przykład
Pracownik w okresie wspomnianych 5 tygodni wydłużonego urlopu rodzicielskiego będzie aktywny zawodowo w wymiarze 1/2 etatu. W tej sytuacji łączny wymiar tego urlopu będzie faktycznie wynosił 7 tygodni i 3 dni, co obrazuje następujące działanie matematyczne:
5 tygodni : (1 – 1/2), tj. 5 tygodni: 1/2 = 2 tygodnie i 1/2 tygodnia. 1/2 x 7 dni = 3 i 1/2 dnia, po zaokrągleniu w dół 3 dni. Gdy powstała w wyniku wydłużenia wymiaru urlopu rodzicielskiego jego część nie odpowiada wielokrotności tygodnia, jest ona udzielana w dniach. Przy udzielaniu urlopu niepełny dzień pomija się (art. 182[1f] § 4 k.p.).
Co także ważne, pracownik w każdym czasie, lecz za zgodą pracodawcy, ma prawo zrezygnować z urlopu rodzicielskiego i wrócić do pracy (art. 182[1d] § 3 k.p.). Innymi słowy, jeśli pracownik zmieni plany co do korzystania z urlopu rodzicielskiego, to jego sytuacja będzie zależna od decyzji pracodawcy – jeśli wniosek pracownika uzyska aprobatę, to pracownik wróci do pracy, a jeśli nie, pozostanie na urlopie rodzicielskim do końca okresu wskazanego we wniosku o udzielenie tego urlopu.
Zdaniem autorki
dr Aleksandra Gurynow-Pulkowska, adwokat, of counsel w RESIST Rezanko Sitek
Pracownicy-rodzice dziecka mają możliwość elastycznego łączenia opieki nad dzieckiem ze świadczeniem pracy. Podjęcie zaś przez nich aktywności zawodowej nie prowadzi do zmniejszenia wymiaru urlopu rodzicielskiego, ale do jego proporcjonalnego wydłużenia. Faktycznie łączenie pracy i urlopu rodzicielskiego może trwać maksymalnie 82 tygodni (po urodzeniu jednego dziecka przy jednym porodzie) albo 86 tygodni (gdy urodziło się więcej niż jedno dziecko przy jednym porodzie). Zaś dla rodzica dziecka posiadającego zaświadczenie, o którym mowa w ustawie „Za życiem”, to odpowiednio 130 albo 134 tygodni. Po zakończeniu urlopu rodzicielskiego pracodawca ma obowiązek dopuścić pracownika do pracy na dotychczasowym stanowisku, a jeżeli nie jest to możliwe – na stanowisku równorzędnym z zajmowanym przed rozpoczęciem urlopu na warunkach nie mniej korzystnych od tych, które obowiązywałyby, gdyby pracownik nie korzystał z urlopu (art. 186[4] k.p.).
